Γεωπολιτικές εξελίξεις και ακραία καιρικά φαινόμενα απειλούν την επισιτιστική ασφάλεια
Είναι οικονομικά προσιτό ένα πλήρες γεύμα για μία οικογένεια; Πόσο επηρεάζουν οι διεθνείς εξελίξεις το εισόδημα του Ευρωπαίου παραγωγού; Εντείνονται οι ανησυχίες για το αύριο, όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια;
Μια πρώτη προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις έγινε από τις υπηρεσίες του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Κρίσης Επισιτιστικής Ασφάλειας (EFSCM), μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων που συντονίζεται από την Κομισιόν και διεξήγαγε έρευνα τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2024, στο πλαίσιο της 2ης έκθεσης για την κατάσταση της επισιτιστικής ασφάλειας στην ΕΕ.
Ειδικότερα, και σύμφωνα με την έκθεση, τα μηνύματα που έρχονται από κράτη-μέλη, εθνικές αρχές/εμπειρογνώμονες, αλλά και τους άμεσα εμπλεκομένους στην εφοδιαστική αλυσίδα, δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Το 2022, λόγω του υψηλού πληθωρισμού, το 8,3% των πολιτών της ΕΕ δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά την προετοιμασία κάθε δεύτερη ημέρα ενός γεύματος που να περιέχει κρέας, κοτόπουλο, ψάρι ή να είναι χορτοφαγικό.
Παραμένουν τα προβλήματα
Κι αυτό γιατί, ενώ ορισμένες τιμές εισροών σταθεροποιήθηκαν ή μειώθηκαν, παραμένουν ακόμα υψηλές σε σχέση τουλάχιστον με τις προηγούμενες περιόδους.
Σύμφωνα, μάλιστα, με τις απαντήσεις που δόθηκαν, στο πλαίσιο της έρευνας, ανάλογα με την εξέλιξη της τιμής παραγωγού, κάποιοι αγρότες αναμένεται να επιλέξουν πιο κερδοφόρες καλλιέργειες, άλλοι να μειώσουν τη συνολική τους παραγωγή ή ακόμη και να στραφούν σε μη γεωργικές δραστηριότητες. «Όλα αυτά τα στοιχεία, πέρα από μια ακόμη μεγάλη περίοδο μέχρι τη συγκομιδή με πιθανές αρνητικές καιρικές εξελίξεις, θα μπορούσαν να επηρεάσουν την προσφορά τροφίμων το 2024», επισημαίνεται στην έκθεση.
Ακραία καιρικά φαινόμενα, ανάγκη για εισαγωγές, συμφόρηση στον τομέα των logistics και των μεταφορών, αστάθεια στις τιμές των εισροών, υψηλό κόστος εισροών, αστάθεια στις τιμές των εμπορευμάτων, καθώς και υψηλές τιμές εμπορευμάτων συνεχίζουν να απασχολούν τους Ευρωπαίους παραγωγούς και φέτος. Οι αρχές των κρατών-μελών, όμως, εστιάζουν ιδιαίτερα στις καιρικές συνθήκες, οι οποίες προσδιορίστηκαν ως πιθανοί κίνδυνοι που επηρεάζουν την ικανότητα της παραγωγής γενικά.
Από την εξίσωση, ωστόσο, δεν λείπουν και άλλοι παράγοντες που σχετίζονται άμεσα με τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Από τη μια, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, από την άλλη η αβεβαιότητα για το πολιτικό σκηνικό που θα επικρατήσει μετά τις ευρωεκλογές, αλλά και τις εκλογές στις ΗΠΑ, προβληματίζουν έντονα όχι μόνο τους παραγωγούς, αλλά και όλους τους εμπλεκομένους στην εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων.
Πληθωρισμός τροφίμων
Ανησυχία για την επισιτιστική ασφάλεια εξακολουθεί να προκαλεί και ο πληθωρισμός τροφίμων. Παρά το γεγονός ότι ο ετήσιος πληθωρισμός τροφίμων σταθεροποιήθηκε κάτω από το 5% στις αρχές του 2024 και οι λιανικές τιμές σε ορισμένες περιπτώσεις μειώθηκαν, οι τιμές παραμένουν υψηλές σε σύγκριση με δύο χρόνια πριν.
Μάλιστα, στην έκθεση υπογραμμίζεται ότι αυτή η ελαφριά μείωση των τιμών δεν γίνεται πραγματικά αντιληπτή από τους καταναλωτές και ιδιαίτερα από τις ομάδες χαμηλού εισοδήματος, που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οξεία προβλήματα, κυρίως στο να έχουν πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα.
Το 2022, λόγω του υψηλού πληθωρισμού, το 8,3% των πολιτών της ΕΕ δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά την προετοιμασία κάθε δεύτερη ημέρα ενός γεύματος, που να περιέχει κρέας, κοτόπουλο, ψάρι ή να είναι χορτοφαγικό. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο (20%) για τα νοικοκυριά που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας. Επιπλέον, τα νοικοκυριά της ΕΕ με εξαρτώμενα μέλη, κυρίως μονογονεϊκές οικογένειες, γυναίκες, ηλικιωμένοι και ενήλικες νεαρής ηλικίας, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας από άλλα είδη νοικοκυριών.
Το 2022, το 12% των νοικοκυριών με ηλικιωμένους και το 15% των μονογονεϊκών οικογενειών με μέσο εισόδημα ανέφεραν ότι δεν ήταν σε θέση να αντέξουν οικονομικά ένα σωστό γεύμα κάθε δεύτερη ημέρα.
Έντονη η διακύμανση
Το 2022, η ανικανότητα ενός νοικοκυριού μέσου εισοδήματος να πληρώσει ένα γεύμα ποίκιλλε σημαντικά στην ΕΕ, από 1,4% στην Ιρλανδία έως 22,1% στη Ρουμανία. Τα κράτη-μέλη που εισήλθαν στην ΕΕ πριν από το 2004 αναφέρουν γενικά μικρότερη ανικανότητα σε σύγκριση με άλλα, αλλά με ορισμένες εξαιρέσεις: Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ελλάδα αναφέρουν μεγαλύτερη ανικανότητα από τον μέσο όρο της ΕΕ.